INTERVIEW Continu-inzicht in de Nederlandse CO₂-emissies

Hoe zorgen we ervoor dat de emissies van ons energiegebruik dalen? Natuurlijk met groene bronnen, maar daarnaast met inzicht in hoe hoog die emissies eigenlijk zijn. Een grote stap voor dat inzicht is de CO₂ Monitor die Gasunie en TenneT in november 2021 presenteerden. Anton Tijdink, Beleidsmedewerker Elektriciteitsmarktontwerp bij TenneT, en Sander Huizinga, Senior Business Developer bij Gasunie, vertellen over hun project. Sander: “Verandering in gedrag komt door inzicht, niet door kabels en leidingen.”

Energie én emissies

Sander: “De CO₂ Monitor laat de actuele energiemix van Nederland zien, inclusief de emissies die daarbij horen. En dat vrijwel real time, met maar ongeveer een uur vertraging. We tonen de gemiddelde CO₂-emissie van alle Nederlandse productie van elektriciteit en al het aardgas dat in Nederland wordt gebruikt als brandstof. Met de monitor kan iedereen zien op welke momenten onze nationale energieconsumptie gepaard gaat met lage of juist hoge CO₂-emissies. Bijvoorbeeld als de zon weinig schijnt en er bij de opwek van elektriciteit daarom meer kolen of aardgas worden verbrand.”

Bron voor studies

Sander: “Nu is er in de markt nog niet echt een stimulerende prikkel om energieverbruik tijdsafhankelijk te sturen op emissie. De Monitor is alleen nog voor de bewustwording. Maar dat is de eerste stap. Er is ook al een studie gedaan met onze data, namelijk naar de correlatie tussen de spotmarktprijs en de emissiefactor. Die relatie is er zeker, maar niet zo stevig als we dachten. De data kunnen ook voor andere studies worden gebruikt. De CO₂ Monitor is openbaar en wanneer dit interview gepubliceerd wordt, zal het waarschijnlijk ook mogelijk zijn om data te downloaden.”

Van terugblik naar verwachting

“In de toekomst kan de CO₂ Monitor bijvoorbeeld gebruikt worden voor flexibele afrekening,” vertelt Anton. “Maar voordat je ergens op kunt sturen, heb je eerst data nodig. Inzicht in de variabiliteit ontbreekt nog vaak. Mensen weten wel dat de energiemix door de tijd heen verandert, maar het was nog niet zichtbaar. Dat is het nu wel. En hoe meer energieverbruik we kunnen verduurzamen, hoe beter.” “De volgende stap is een verwachting maken,” vult Sander aan. “Dat er bijvoorbeeld morgen rond 12 uur veel zon zal zijn, zodat je daar als bedrijf of consument rekening mee kunt houden.”

Flexibiliteit

Anton: “Bij TenneT hadden we al langer ideeën hierover. We richten ons steeds meer op flexibiliteit binnen het energiesysteem. In 2018 heeft TenneT daarom een Flexibility Roadmap gepubliceerd. Onderdeel daarvan was het plan om meer tijdsafhankelijke energie- en emissiedata te ontsluiten. Toen kwam Sander op bezoek voor iets anders.” Sander: “Ik was al betrokken bij de ontwikkeling van Energieopwek.nl. We bleven in contact en kwamen op het idee van de CO₂ Monitor. Hierin zouden we de aanwezige data voor Energieopwek.nl en de openbare data van Gasunie en TenneT kunnen combineren tot een geïntegreerd systeemperspectief.”

Lancering

Anton: “Tot aan de lancering hebben we elkaar niet meer in het echt gezien. Het is echt een corona-project geworden. We hebben de CO₂ Monitor gelanceerd in de Nationale Klimaatweek, op de Dag van het Klimaatakkoord. Het toewerken naar zo’n deadline hielp ons.” Sander: “Zo’n tool is nooit af en voor je het weet blijf je hangen in eindeloze ontwikkelcycli. Door het open te gooien, ontvang je feedback waarmee je verder kunt. We krijgen vooral positieve reacties. Partijen zien de waarde van deze tool voor hun studies en het ontwikkelen van beleid. Zo zijn we in gesprek met het ministerie van EZK over wat ze hiermee kunnen en welke toevoegingen we nog kunnen doen.”

Kern van de energietransitie

“We hebben veel lol gehad met dit project,” gaat Sander verder. “Maar het belangrijkste voor mij is dat dit de toekomst is. Emissies laten zien en daarop sturen. We zitten in de kern van de energietransitie.” Anton: “Daar sluit ik mij bij aan. Ik vind het belangrijk dat mensen die keuzes maken in de transitie, van politici tot burgers, beter geïnformeerd zijn. Vaak leeft achterhaalde informatie nog lang voort. Met de CO₂ Monitor kunnen we data over bijvoorbeeld de groei van de opwek van duurzame energie vrijwel direct laten zien.”

Toekomstige features

Anton: “Mijn droom voor de toekomst is dat we alle data van de productie van stroom in heel Europa kunnen samenvoegen. En dan natuurlijk in combinatie met de afzet van gas, maar ook met andere bronnen. Warmte bijvoorbeeld. Als dat allemaal lukt in het pad naar 2030, zou dat heel gaaf zijn.” “Ik droom daarin wel mee met Anton,” voegt Sander toe. “Maar ik denk ook aan een verfijnder inzicht. En het meenemen van import en export. We zijn nog aan het debatteren over nieuwe features; alle opties liggen nog op tafel.”