06 Onze interne economische waardecreatie

Met de exploitatie van onze energie-infrastructuur maken we energie beschikbaar voor de samenleving. We genereren meetbare economische waarde voor de gebruikers van onze netten: externe waardecreatie. Maar het beheer, onderhoud en uitbouw van onze netten leveren ook waarde op voor andere stakeholders dan de directe gebruikers. Onze bedrijfsvoering en onze investeringen, en de focus die we daarbij hebben op risicobeheersing, innovatie en kostenefficiëntie, leiden tot interne waardecreatie. Het zorgt ervoor dat onze medewerkers salaris ontvangen, onze leveranciers betaald krijgen, onze obligatiehouders rente incasseren en de overheid dividend en belastinginkomsten ontvangt. In dit hoofdstuk beschrijven we de lange termijn interne waarde die we in 2021 hebben gecreëerd. 

Gerelateerde materiële thema’s: 
# 2 Financiële prestaties en veerkracht 
# 5 Ontwikkeling in wet- en regelgeving 
# 7 Sterke marktpositie 
# 8 Cybersecurity, data security en privacy 

Gerelateerde SDG’s:
8  

Betrokken stakeholders:
Medewerkers
Leveranciers
Investeerders
Aandeelhouder
Toezichthouders

Voor het minimaliseren van onze kosten kijken we naast onze operationele bedrijfsvoering ook naar de wijze van financiering. Om onze taken voor onze klanten te kunnen uitvoeren en noodzakelijk geachte investeringen te kunnen doen, willen we toegang tot de (internationale) geld- en kapitaalmarkt. Het hebben van adequate credit ratings is hierbij essentieel.

Onze credit ratings zijn in 2021 ongewijzigd hoog gebleven. De belangrijkste redenen voor onze goede ratings zijn: het solide financieel profiel, de Nederlandse staat als aandeelhouder, duidelijkheid ten aanzien van het Nederlandse en Duitse reguleringskader in de komende jaren en de belangrijke rol die Gasunie speelt in het behalen van de Europese en nationale energietransitiedoelen. 

In 2021 hebben wij voor de financiering van de nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek gebruik gemaakt van onze kredietfaciliteit bij de Europese Investeringsbank (EIB). In mei leenden we € 90 miljoen voor 9 jaar tegen een rente van 0,258%. In juni leenden we € 150 miljoen voor 8 jaar tegen een rente van 0,127%.  

De gecommitteerde kredietfaciliteit is in maart 2021 tussentijds verlengd met één jaar en heeft nu een looptijd tot april 2026. De omvang van de RCF is € 600 miljoen en de faciliteit omvat KPI's voor duurzaamheid. Wanneer aan deze KPI's wordt voldaan, wordt een korting op de jaarlijkse terbeschikkingstellingskosten verleend.

In juni hebben we een obligatielening van € 300 miljoen afgelost. In oktober gaven we een obligatielening van € 300 miljoen uit met een looptijd van vijftien jaar tegen een effectieve rentevoet van 0,763%. De opbrengst van deze nieuwe lening is gebruikt om een aflopende obligatielening van € 433 miljoen in oktober af te lossen. 
 

Ons maturiteitsprofiel per 31-12-2021

Onze uitstaande langlopende schulden per 31-12-2021

Onze netto schuldpositie (nominale rentedragende schuld minus kasmiddelen) nam in 2021 af met € 89 miljoen tot € 3.220 miljoen. Gasunie’s solvabiliteit is eind 2021 uitgekomen op 61%, identiek aan eind 2020.

In 2022 moet Gasunie een obligatielening van € 369 miljoen aflossen en een EIB-lening van € 125 miljoen aflossen. In 2023 volgt de aflossing van een € 125 miljoen EIB-lening en mogelijk een TLTRO (Targeted Longer-Term Refinancing Operations) van € 100 miljoen.

Wanneer de komende jaren volgens plan steeds meer van onze Visie 2030-projecten worden goedgekeurd, neemt de behoefte aan financiering toe. Een deel van deze behoefte wordt gedempt door subsidies. In 2022 verwachten we tot een bedrag van € 500 miljoen te moeten aantrekken om aan onze lange termijn financieringsbehoefte te voldoen, door middel van nieuwe bankfinanciering of uitgifte van obligaties. De rentelasten nemen in de nabije toekomst af, omdat bestaande hoger rentende schulden in 2022 en 2023 aflopen. De huidige rentetarieven voor een tienjarige obligatielening liggen 3 tot 4 procentpunt lager dan de aflopende obligatieleningen. 

Gasunie heeft in 2021 in totaal voor € 850 miljoen aan producten en diensten ingekocht bij leveranciers. De belangrijkste goederen en diensten  die we inkopen zijn:  

• werkzaamheden voor bouw, beheer en onderhoud van leidingnetwerken en installaties;  
• materialen voor bouw, beheer en onderhoud van leidingnetwerken en installaties; 
• gas, elektriciteit en stikstof;  
• ICT;  
• facilitaire diensten en tijdelijk personeel. 

Van wat we inkopen komt het merendeel uit de Europese Unie.

We classificeren onze product- en dienstgroepen in de volgende categorieën:  

• Strategisch: Een product en/of dienst waarbij zware eisen worden gesteld aan de leverancier van het product en/of dienst in verband met afbreukrisico en anderzijds met de kosten die verbonden zijn aan het overgaan naar een andere leverancier. 
• Kritisch: Een product en/of dienst waarbij lichte eisen worden gesteld aan de leverancier van het product en/of dienst vanwege het afbreukrisico.  
• Niet-strategisch / Niet-kritisch: Hierin vallen de product-/dienstgroepen die niet behoren tot de categorieën strategisch en kritisch. 

Als kapitaalintensief netwerkbedrijf opererend in twee landen is Gasunie een grote inkoper van goederen en diensten. Met een doordachte inkoopstrategie voegen we interne economische waarde toe. Onze rol als inkoper wordt de komende jaren groter met het uitvoeren van onze Visie 2030-investeringsagenda.

Voor de grote projecten als WarmtelinQ en Porthos en de waterstofbackbone, zetten we zoveel als mogelijk onze bestaande raamovereenkomsten in bij het inkopen van materialen, engineering en contracting. Door waar mogelijk in te kopen bij partijen die we kennen vanuit het beheer en onderhoud van onze aardgasinfrastructuur realiseren we lagere transactiekosten. In een project met meerdere partners wordt in onderling overleg besloten welke partij welke inkopen doet. In de praktijk zien we dat Gasunie de transportgedeelten aanbesteedt, onder eigen regie of namens het project. 

Veel van de constructie-contracten (aannemers) die benodigd zijn voor de aanleg van de nieuwe infrastructuur, gaan uit boven de waarde van de bestaande raamcontracten, en worden dan ook specifiek (Europees) aanbesteed. Daar waar het gaat om afwijkende materialen of diensten, doen we nieuwe aanbestedingen, conform de Europese aanbestedingswet voor speciale sectoren. 
Dit kan gaan om specifieke contracten die alleen voor het project van belang zijn (denk aan componenten voor WarmtelinQ, waar soms andere technologieën nodig zijn dan voor CO₂, aardgas of waterstof). In andere gevallen sluiten we raamovereenkomsten, die dan breder binnen Gasunie of op andere projecten kunnen worden ingezet. Op deze manier proberen we zoveel mogelijk de synergie over de verschillende energie-infrastructuren te benutten.  

Voordat we de finale investeringsbeslissing voor een Visie 2030-project nemen, willen we de grootste contracten (long lead items materialen, aannemers) gereed hebben, wat helpt om een zo realistisch mogelijk (financieel, doorlooptijd) beeld te hebben op het moment van FID. 

Over 2021 hebben we € 850 miljoen aan facturen van leveranciers betaald. We hielden meer dan honderd aanbestedingen van een omvang van € 250.000 of hoger. Voor onze Visie 2030-projecten WarmtelinQ en Porthos bestelden we € 136 miljoen aan long-lead items.

Gasunie is een kapitaalintensief bedrijf dat actief is in een sector met grote veiligheidsrisico’s. Wij zorgen niet alleen voor betrouwbaar en duurzaam, maar zeker ook voor betaalbare infrastructuur. Daarom letten wij scherp op kostenefficiënt opereren. In 2021 hebben we € 90 miljoen geïnvesteerd in vervanging van onze infrastructuur.

Gasunie hanteert hiervoor een op risico gebaseerd assetmanagement. We brengen onze risico’s in kaart met behulp van een risicomatrix. Knelpunten in het systeem krijgen een risicobeoordeling op elk van de gekozen vier bedrijfswaarden: veiligheid, transportzekerheid, duurzaamheid en (financiële) schade. 
We gebruiken deze risicobeoordeling om vervangingsinvesteringen te beoordelen. Op deze wijze nemen we op een kostenefficiënte manier zoveel mogelijk risico’s weg en voeren we geen onnodige werkzaamheden uit. Jaarlijks wordt een deel van de installaties opnieuw op risico’s geanalyseerd en beoordeeld. 

In 2021 hebben we onze risicomatrix herzien. De risico’s van knelpunten worden bepaald aan de hand van hun score op het ongewenste effect (de rijen A … E) en frequentie van voorkomen (kolommen (-I, 0, I … V). Bij de effecten kijken we niet alleen naar de effecten voor Gasunie, maar ook naar de impact (potentiële negatieve waardecreatie) op de samenleving. 

Een voorwaarde voor het creëren van economische en maatschappelijke waarde en het realiseren van onze Visie 2030 is dat digitale systemen en informatie voldoende beveiligd zijn. Onze stakeholders erkennen dit ook, doordat ze ICT-veiligheid dit jaar hoger plaatsen op de lijst van materiële onderwerpen. 
Voor het bereiken van ICT-veiligheid nemen we passende maatregelen op basis van risicoanalyses, rekening houdend met veranderende visies, ambities, dreigingen en technologie. De effectiviteit van de maatregelen toetsen we regelmatig door middel van interne en externe audits en assessments. 
De aandacht voor informatiebeveiliging is niet alleen intern gericht. Een ongestoorde energievoorziening is van levensbelang voor Nederland en Duitsland en de rest van Europa. Wij werken daarom steeds meer samen met andere partijen in de energieketen en met overheden om toekomstige verstoringen van de energievoorziening te voorkomen. 

Onze prestaties en maatregelen op het gebied van ICT-beveiliging waren in 2021 passend ten opzichte van de digitale dreigingen. Er hebben zich geen verstoringen voorgedaan met gevolgen voor de essentiële bedrijfsprocessen. Potentiële crisissituaties en bedrijfsstoringen, bijvoorbeeld als gevolg van kwetsbaarheden in de software van leveranciers, zijn adequaat opgelost. Waar nodig hebben we in 2021 proactieve beveiligingsmaatregelen genomen, bijvoorbeeld vanwege een kwetsbaarheid in de printsoftware. De Information Security Management Systemen van Gasunie Nederland en Duitsland zijn in 2021 gehercertificeerd op basis van de internationale ISO27001-norm.

Ongeveer 90% van onze jaaromzet komt uit activiteiten waarin wij -per wet geregeld- monopolist zijn. Toezichthouders zien er op toe dat wij deze activiteiten uitvoeren tegen zo laag mogelijke kosten. De tarieven die de gereguleerde onderdelen van onze business units GTS en GUD aan klanten in rekening brengen, worden jaarlijks vastgesteld door de betreffende nationale toezichthouder. Ze worden bepaald door de toegestane omzet voor het desbetreffende jaar te delen door de geschatte omvang van de capaciteitsvraag. 

De door de toezichthouders toegestane omzet bestaat uit een vermogenskostenvergoeding voor het geïnvesteerd vermogen, een vergoeding voor de jaarlijkse afschrijvingskosten (berekend op basis van de door de toezichthouder vastgestelde afschrijvingstermijnen en activawaarde) en een vergoeding voor de operationele kosten. Wanneer de behaalde omzet afwijkt van de toegestane omzet, wordt het verschil verrekend in volgende jaren. De toezichthouders tellen elke drie tot vijf jaar de methode van regulering opnieuw vast. In Nederland begint in 2022 een nieuwe reguleringsperiode, in Duitsland in 2023.  

In februari 2021 heeft toezichthouder ACM het methodebesluit 2022-2026 gepubliceerd; het raamwerk waarbinnen GTS haar tarieven mag heffen. De ACM kiest er voor om de kapitaalkosten van GTS op een andere manier te verdelen over de tijd. Op die manier wordt rekening gehouden met de toekomstige afname van het gasgebruik als gevolg van de energietransitie. Door marktpartijen is beroep aangetekend tegen een aantal elementen van het methodebesluit. Ook GTS is tegen het methodebesluit in beroep gegaan. Hiertoe is in december 2021 een beroepsschrift ingediend bij het CBb. Het beroep van GTS heeft betrekking op drie elementen van het methodebesluit: de benchmark, de energiekosten en het toegestane rendement.

De ACM zal binnen 12 weken na indiendatum haar verweerschrift op zowel het beroepschrift van GTS als de beroepschriften van de marktpartijen indienen bij het CBb. Hierna volgt nog een mogelijkheid tot reactie via repliek en dupliek, waarna een zitting wordt ingepland. Het proces neemt naar verwachting tenminste heel 2022 in beslag.

Duitsland heeft in 2021 een wijziging van het reguleringskader doorgevoerd. De regulering van de gastransportnetbeheerders en de regionale distributiebedrijven is geharmoniseerd en vereenvoudigd. Ook zijn er prikkels gecreëerd om de ontwikkeling van het Duitse netwerk te versnellen. Met ingang van 2023 gaat dit nieuwe reguleringskader in, waarmee een jaarlijkse vergelijking van de kapitaalkosten van toepassing wordt. 

Vóór het begin van deze nieuwe reguleringsperiode worden de parameters van de relevante reguleringsperiode, en bijgevolg het toepasselijke inkomstenmaximum voor GUD, door toezichthouder BNetzA opnieuw worden vastgesteld. In juni 2021 heeft GUD haar kostenaanvraag bij BNetzA ingediend op basis van de kosten die zich in het basisjaar (‘fotojaar’) 2020 hebben voorgedaan. Het raadplegingsproces met betrekking tot de kostenaanvraag is gestart in november 2021, toen GUD de officiële raadpleging van het initiële kostenniveau ontving. BNetzA gaat het individuele efficiëntieniveau voor GUD beoordelen dat van toepassing is voor de volgende reguleringsperiode.

In oktober 2021 heeft BNetzA de rentepercentages voor eigen vermogen (EK I-rente) voor de nieuwe reguleringsperiode voor elektriciteits- en gasnetten gepubliceerd. De rentevoeten bedragen 5,07% vóór belastingen voor nieuwe installaties en 3,51% vóór belastingen voor oude installaties. Net als veel andere netbeheerders heeft GUD tegen de vaststelling van het eigen vermogen door de BNetzA een rechtszaak aangespannen bij het Oberlandesgericht. In 2022 evalueert BNetzA een nieuwe algemene efficiëntiefactor die in de reguleringsperiode 2023-2027 voor alle transmissienetbeheerders en distributienetbeheerders gaat gelden.   

Regulering van de Nederlandse waterstofinfrastructuur is op dit moment nog niet nodig, zo schreef ACM in juli 2021 in een notitie, omdat er nu nog nauwelijks sprake van productie of consumptie van groene waterstof. De waterstofmarkt die er wel is, betreft voornamelijk grijze waterstof als rest- of bijproduct van de industrie, die op basis van bilaterale afspraken door andere industriële partijen wordt afgenomen. In december bepaalde het ministerie van EZK, in navolging van de ACM in september, dat netwerkbedrijven productie-installaties voor alternatieve energiedragers, zoals bijvoorbeeld elektrolysers, wel mogen bouwen maar niet mogen beheren of in eigendom hebben. 

De Duitse energiewetgeving werd in juli 2021 gewijzigd, waardoor het mogelijk is geworden een waterstofnetwerk te exploiteren binnen (opt-in) of buiten (opt-out) een gereguleerd kader. De regels voor de prijsbepaling van waterstoftransport binnen een gereguleerd netwerk zijn geregeld in de verordening inzake de kostenbepaling voor waterstofnetwerken (H2NEV), die in november 2021 in werking is getreden. Zo wordt in eerste instantie een vermogensrente van 9% vóór belastingen toegepast voor nieuwe investeringen (7,73% vóór belastingen voor oude investeringen). Dit is echter slechts gegarandeerd tot eind 2027.  

Gasunie wil meer procesgestuurd gaan werken. Want procesmanagement is een krachtig middel om organisatiedoelen effectief en efficiënt te realiseren. In 2021 hebben we meer samenhang gecreëerd in de bedrijfsprocessen van Gasunie en vastgelegd in ons Proceshuis. Hierdoor ontstaat meer overzicht en wordt het sturen op doelstellingen en de samenwerking tussen afdelingen bevorderd. Ook dient het procesmodel als referentiepunt bij het opstellen van onze ‘audit-agenda’ en ‘enterprise architecture’ (ICT), zodat onze processen, onze systemen en het toezicht op beide goed op elkaar aansluiten. 

Daarnaast hebben we de jaarlijkse Procesreview ingevoerd, waarin proceseigenaren samen met experts het functioneren van hun processen evalueren. Hierdoor worden proceseigenaren nog bewuster van hun rol in procesmanagement. Ook worden potentiële risico’s die het procesdoel bedreigen of kansen voor procesoptimalisaties sneller herkend en opgevolgd. 
Met onze externe ketenpartners zijn we gestart met het opstellen van een keten-procesmodel, waardoor de ketenprocessen tussen onze organisaties eenduidiger worden vastgelegd, wat helpt bij het spreken van ‘dezelfde taal’. 

Gasunie heeft in 2021 verder gewerkt aan haar Digitale Ambitie voor het jaar 2025. De uitvoering van deze digitale strategie gaat ons helpen om onze Visie 2030-doelen te realiseren. Digitalisering, data en ICT hebben een cruciale rol in de energietransitie en het energiesysteem van de toekomst. In onderstaande (interactieve) afbeelding wordt duidelijk op welke terreinen wij digitaliseren.